Flestir Íslendingar yfir tvítugu muna hvar þeir voru staddir þegar Geir H. Haarde, fyrrverandi forsætisráðherra, bað Guð að blessa Ísland. Augnablikið er greypt í minni þjóðarinnar og felur í sér hrun þessarar litlu þjóðar sem á þeim tíma taldi sig eiga allt, geta allt og vita allt.
Fyrir fjórtán árum, þann 6. október 2008, ávarpaði Geir H. Haarde, þá forsætisráðherra, þjóðina og lét þessi fleygu orð falla í lok ræðu sinnar: „Guð blessi Ísland.“ Orðin urðu fleyg sem tákn fyrir kreppuna á Íslandi og hafa síðan þá verið einskonar einkennisorð fyrir hrunið. Að sögn Geirs áttu orðin bara að vera „vinaleg kveðja“ til þjóðarinnar en ekki trúarleg bón.
Guð leiðir okkur
Agnes Sigurðardóttir, biskup Íslands, er hins vegar í engum vafa um hver það var sem leiddi íslensku þjóðinar upp úr efnahagshruninu mikla:
„Það var huggun og styrkur í orðum forsætisráðherra þegar hann bað Guð að blessa Ísland. Í fordæmalausu fjármálaöngstræti þjóðarinnar og stórs hluta heimsins reiddi forsætisráðherra sig á trúna og Guð. Ég er ekki í nokkrum vafa um að Guð blessaði og blessar Ísland,“ sagði Agnes í fyrra í samtali við Fréttablaðið.
Klukkan 16 mánudaginn 6. október 2008 ávarpaði Geir íslensku þjóðina í sjónvarpi. Þar lýsti hann þeim efnahagserfiðleikum sem Ísland stóð frammi fyrir. Síðar um daginn lagði hann fram frumvarp að neyðarlögum á Alþingi.
Efnahagsleg óveðursský höfðu um nokkur skeið safnast saman yfir landinu þangað til allt hrundi og forsætisráðherra hélt hina sögulegu ræðu í sjónvarpinu. „Á þann hátt, með íslenska bjartsýni, æðruleysi og samstöðu að vopni, munum við standa storminn af okkur,“ sagði Geir undir lok ræðunnar áður en hann bað Guð að blessa Ísland.
Bankarnir hrundu eins og spilaborg
„Góðir Íslendingar ég hef óskað eftir að fá að ávarpa ykkur á þessari stundu.“ Á þessum orðum hófst ávarp Geirs, þáverandi forsætisráðherra, 6. október 2008.
Í ljósi mikils lausafjárvanda íslensku bankanna fékk ríkið heimild til að taka yfir fjármálastofnanir í vanda. Næstu daga hrundu stóru viðskiptabankarnir hver af öðrum. Fjármálaeftirlitið tók yfir stjórn Landsbankans og Glitnis 7. október og Kaupþings aðfaranótt 9. október.
Gengi krónunnar hríðféll í efnahagsþrengingunum sem fylgdu, gjaldeyrishöft voru sett á, atvinnuleysi snarjókst og ríkisstjórnin hraktist frá völdum. Tímabil góðærisins leið skyndilega undir lok og fara þurfti í vinnu endursköpunar, uppbyggingar og niðurrifs.
Kaupahéðnar og útrásarvíkingar, sem fyrir hrunið vöktu aðdáun og öfund, urðu þjóðníðingar í augum margra þegar sjónarspilið féll um koll í sviptibyljum alþjóðlegrar fjármálakreppu.
Forsetanum brugðið
„Þá fyrst áttaði maður sig kannski á alvöru málsins. Þessi dagur er auðvitað einn magnþrungnasti dagur sögu okkar Íslendinga í seinni tíð. Bankakerfið rambaði á barmi hruns og hrundi svo með braki og brestum. Hrunið hafði áhrif á fjölda fólks. Margt fólk sem hafði ekkert til saka unnið þurfti að þola miklar búsifjar. Og hrunið hafið áhrif á íslenskt samfélag og íslensk stjórnmál, segir Guðni fullviss um að ýmsan lærdóm mátti draga af hruninu:
Þrátt fyrir allt sem miður fór tókst að gera margt vel hér á þeim árum sem í hönd fóru þótt ýmislegt hefði mátt gera enn betur. Við þurfum að ná þessu gullna jafnvægi: Að hafa heilbrigt sjálfstraust en fyllast ekki drambi. Það er kannski einn helsti lærdómur hrunsins.“
Hér má horfa á „Guð blessi Ísland“ ávarp Geirs í heild sinni.